En Yaygın Bağımlılığımız: Eş Bağımlılık

Eş Bağımlı Kişilerin İşlevsiz İlişkilerini Sürdürmesinin 9 Temel Nedeni: İlişkiler çapraşıktır! Eş bağımlı kişilerin ilişkileri özellikle çapraşıktır. Dışarıdan bakıldığında, kişilerin işlevsiz, hoyrat, ya da doyurucu olmayan bir ilişkide kalması anlamsız görünür ama gene de pek çok kişi bunu yapar.

Yargılamak kolaydır. Bir arkadaşınızın ya da bir aile bireyinin neden zehirli bir ilişkiyi sürdürdüğünü sorguluyor olabilirsiniz. Ya da kendinizi eş bağımlı bir ilişkide kaldığınız için yargılıyorsunuzdur.  Eş bağımlılığın arkasındaki psikolojiyi ve duyguları daha iyi kavradığınız zaman, böyle bir ilişkiyi sürdürmenin karmaşık nedenlerini anlamaya başlarsınız ve ümit edelim ki kendinize ve başkalarına daha sevecen olursunuz.

Eş bağımlılık kökü çocukluğa kadar giden işlevsiz bir ilişki dinamiğidir. İşlevsiz bir ailede büyüyen çocuklar, kötü, değersiz, aptal, beceriksiz ve ailenin işlevsizliğinin sebebi olduklarını öğrenirler. Bu inançlar ve deneyimler yetişkin işlevsiz ilişkilerinin köklerini yaratır.

Sevgi güçlü bir duygudur. Kötü davranıldığında bile güçlü sevgi ve kaygı hisleri inatla sürebilir. Bir bağ kurulduğunda onu kopartmak zordur kişi istismar edilmiş ve hırpalanmış dahi olsa. Çoğu eş bağımlı kişi daha çocukluk yıllarında sevgi ve istismarın el ele gittiğini öğrenir. Ne yazık ki bazı eş bağımlılar zaman içinde kötü davranmanın bir ilişkide normal olduğuna inanır hale gelirler. İstismar, kullanılma (manipülasyon) ve istifade edilmeyi bekler olurlar. Bu tür davranışlar onlara tanıdık gelir. Bu kişiler aynı zamanda sevgiyi fedakarlık olarak görürler. Sevgilerini, eşlerine hizmet ederek ve kendi ihtiyaçlarından ve fikirlerinden fedakarlık ederek gösterirler. Madde bağımlıları, suistimalciler ve akıl hastası olan kişiler çoğu kez gerçek tehlike içindedir. Eş bağımlı kişilerin eşlerinin yanında kalıp onlara bakım göstermezlerse başlarına ne geleceği konusunda geçerli endişeleri vardır. Eğer her şeyin dengesini sağlamazlarsa eşlerinin birey olarak, ya da ailece haşin sonuçlardan dolayı acı çekecekleri gibi endişeleri vardır. Eş bağımlılar suçluluk duygusundan ya da öfkeden sürekli olarak kurtarıcı olurlar. Sürekli destek verirler. Sevgi ve endişe de onları kalıp yardım etmeye motive eder.

Umut güçlü bir teşvik edicidir. Eş bağımlılar kendilerini eşlerini düzeltmek ve iyileştirmek için çabalamaya adarlar. Bunca yatırım yaptıktan sonra pes etmek zordur! Doğrusu bu ya, işlevsiz ilişkiler bile aynı biçimde kötü değildir. İyi dönemler umudu canlı kılar. Eş bağımlılar eşlerinin değişeceği umudunu hiç yitirmedikleri için kalırlar. Eş bağımlılar için değişmek, terk etmek ve sınır koymak  pes etmek gibidir.

Eş bağımlılar için suçluluk bir başka muazzam teşvik edicidir çünkü onlar insanları hoşnut eden kişilerdir, hoşnut-edicilerdir. Çatışmadan, uyuşmazlıklardan ya da başkalarını gücendirmekten kaçınmak için aşırı derecede çaba harcarlar. Suçluluk bir şeyleri yanlış yapıyorsun hissidir ve bu hoşnut-ediciler için son derece rahatsız edicidir. Bu suçluluk hissi sınır koymaya çalıştıklarına ya da eşlerini sorumlu tuttuklarında sıkça ortaya çıkar. Eş bağımlılar için eşinin yanında kalmak “doğru” bir davranıştır  ve terk etmeyi akıllarından bile geçirdiklerinde kötü hissederler. Eş bağımlılar ayrıldıkları zaman suçluluk duyar ve aileyi dağıttıkları için yanlış yönlenmiş bir sorumluluk edinirler. Aile problemlerine kendilerinin neden olmadıklarını görebildikleri zaman bile, başkalarının onları kabahatli bulacağından endişe ederler. Kalarak ilişkiyi yürütmesi gerektiğini düşünen insanlar tarafından yargılanır, azarlanır, hatta muhtemelen ret bile edilirler. Madde bağımlısı, narsist ya da hasta bir eş uzman bir manipülatördür. Bu kişi eş bağımlı olan eşinin duygularını manipüle etmek ve suçluluk hissini azamiye çıkartmak için ne yapmak ve ne söylemek gerektiğini çok iyi bilir.

Çoğu eş bağımlı işlevsiz ailelerde yetişmiştir.  Bu durum öz güven ve pozitif öz-saygı geliştirmelerine engel olmuştur. Bunun sonucunda, eş bağımlı kişiler kötü muamele görmeyi hak ettiklerine inanır ve değişip daha özgür olma gücünü kendilerinde bulamazlar. Eş bağımlılar bana hiçbir zaman sağlıklı ilişki modelleri olmadığını söylerler. Dolayısıyla her ne kadar eş bağımlı bir ilişkide mutsuz olsalar da ilişkinin bu şekilde sürmesinin normal olup olmadığını bilemezler. Bir yandan da tatminkâr ve saygılı bir ilişkinin gerçekten mümkün olup olmadığını merak ederler. Eş bağımlılar doğal olarak yardımsever kişilerdir.  Çoğu kez yardıma muhtaç kişileri eş alırlar çünkü başkalarına yardım edebildiklerinde kendilerini iyi hissederler. Bakıcı ya da kurtarıcı rolü öz-saygıları eksik olan eş bağımlılara bir öz-değer duygusu ve amaç sağlar.

Korkunun eş bağımlılar için değişik şekilleri vardır. Kendi, çocukları veya ailelerinin güvenliğinden korkarlar. Narsist, istismarcı, madde bağımlısı ya da hasta kişiler açıkça ya da üstü kapalı olarak zarar vermekle tehdit edebilirler ki, bunların ciddiye alınması gerekir. Eş bağımlılara defalarca değersiz, beceriksiz, kötü (ve büyük ihtimalle çok daha beteri) oldukları söylenmiştir. Sonuç olarak reddedilmekten ve yalnız kalmaktan korkarlar. Korku  düşük öz-saygıyla birleştiğinde, başka kimsenin onları sevmeyeceği ya da istemeyeceği düşüncesine iter. Korku öyle güçlüdür ki, eş bağımlılar işlevsiz ilişkilerinin yalnız kalmaktan “daha iyi” olduğunu düşünebilirler.

Eş bağımlı kişiler para ya da yaşayacak yer açısından eşlerine bağımlı olabilirler. Madde bağımlısı ya da istismarcının dayanaklarından biri de eşinin korkusu ve düşük öz-saygısıdır. Onu tek başına yaşayamayacağına ikna etmektir.

Çocukluk çağlarından itibaren eş bağımlılar aile sırlarını saklamayı, duygularını içlerine atmayı, acıya tahammül etmeyi ve problemleri görmezden gelmeyi öğrenmişlerdir. Çoğu için, aile sırlarını saklamak bir hayatta kalma meselesidir. Utanç bir şeyi yanlış yaptığımızda hissettiğimiz şeydir. Eş bağımlılar yanlış bir şey yapmamıştır ama onlara sürekli yanlış yaptıkları söylenmiştir. İnsanlar duyguları ve yaşadıkları hakkında dürüstçe konuşamazsa kuşku sinsice içlerine yerleşir. Aile sisteminin işlevsiz olduğunu doğrulayacak kimse yoktur, bu yüzden eş bağımlı içten içe kusurun ve problemin kendinde olduğuna inanır. Her ne kadar dışarıdan bakan birine bu mantıksız gelse de bütün hayatı boyunca işe yaramaz olduğu söylenen kişiye gayet makul gelir bu durum. Utanmak yardım istemeyi zorlaştırır. Yardım istemek bu sessizlik yasasını çiğnemek demektir. Eş bağımlı kişiler ne kadar kötü muamele gördüklerini, eşlerinin madde bağımlısı ya da akıl hastası olduğunun öğrenilmesinden korkarlar. Sanki madde bağımlılığına ya da hastalığına neden olmak için kendileri bir şey yapmış gibi utanırlar.

Yukarıda da sözünü ettiğim gibi, narsistler, istismarcılar ve madde bağımlıları çok becerikli insan kullanıcılardır. Bu kişilerin çoğu başkalarına cana yakın ve karizmatik gelirler. Bu da manipülasyonları için mükemmel bir kılıftır. Her istediklerini ne pahsına olursa olsun elde eder ve eşlerini bunun onların kabahati olduğuna inandırırlar. Manipülasyon, eşlerini sürekli bağımlı tutmak için bir numaralı silahlarıdır. Manipülasyon zaten var olan suçluluk, utanç ve düşük öz-saygıyı azamiye çıkartmak için kullanılır.

Bunaldığımız zaman dikkati toplamak ve bir konuda yoğunlaşmak, plan yapmak ve bazı şeyleri açık seçik görmek güçleşir. Birçok eş bağımlı sürekli yoğun stresli ve bunalmış durumdadır. Bu nedenle dışarıdan yardım aramak önemlidir. Her ne kadar eş bağımlılar işlevsiz ilişkilerinde önemli bir rol oynuyor olsalar da gördükleri kötü muameleden onlar sorumlu değildir. Onları suçlamamak çok önemlidir. Dışarıdan biri olarak sadece “Neden terk etmiyorsun?” diye sormak bile utanma ve suçlanma duygusunu arttırır. Bunun yerine yardım etmek için şöyle sorarak başlayalım:

“Ayrılman için nasıl yardım edebilirim?”

Sharon Martin, LCSW